Disiplin, eğitim sistemlerinin olmazsa olmaz bir parçasıdır ve sadece düzen sağlamakla sınırlı kalmaz; aynı zamanda, öğrencilerin sosyal-duygusal gelişimini destekler ve olumlu okul kültürünü pekiştirir. Geleneksel disiplin yaklaşımları genellikle ceza temelli iken, modern eğitim anlayışı, disiplinin önleyici ve destekleyici olmasını savunmaktadır. Bu bağlamda, okul müdür yardımcılarının rolleri oldukça kritiktir. Onlar, sadece disiplin olaylarına müdahale eden kişiler değil, bu olayların önceden önlenmesi için stratejik adımlar atan liderlerdir.

Önleyici Yönetim Faaliyetleri

1. Pozitif Davranışları Teşvik Eden Sistemler

Pozitif davranış yönetimi, günümüz eğitim sistemlerinde disiplin sorunlarını azaltmak için oldukça etkili bir yöntemdir. Bu sistemler, öğrencilerin olumlu davranışlarını pekiştirerek ve ödüllendirerek istenmeyen davranışların önlenmesini hedefler.

Pozitif davranış yönetimi, günümüz eğitim sistemlerinde disiplin sorunlarını azaltmak için oldukça etkili bir yöntemdir. Bu sistemler, öğrencilerin olumlu davranışlarını pekiştirerek ve ödüllendirerek istenmeyen davranışların önlenmesini hedefler.

Pozitif Davranış Müdahale ve Destek (PBIS) Modeli: PBIS, okul çapında uygulanabilecek güçlü bir sistemdir. Bu modelde, her öğrenciye okulun temel davranış kuralları açıkça öğretilir ve bu kurallara uyan öğrenciler ödüllendirilir. PBIS, disiplin sorunlarının %20-60 oranında azaldığını gösteren araştırmalarla desteklenmektedir (Horner & Sugai, 2005). Bu yaklaşım, öğrenci davranışlarını iyileştirmenin yanı sıra, olumlu okul kültürünün gelişmesine de katkıda bulunur.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• PBIS modelini hayata geçirmek için yalnızca dönem başında değil, yıl boyunca düzenli seminerler, atölye çalışmaları ve öğretmen-öğrenci buluşmaları düzenlemek.
• Pozitif davranışları teşvik eden sistemleri dijital araçlarla destekleyerek, öğrenci davranış gelişimlerini okul yönetimi ve öğretmenler tarafından kolayca takip edilebilir hale getirmek.
• Her sınıf ve grup için özelleştirilmiş ödüllendirme ve tanıma sistemleri geliştirmek.

2. Sosyal-Duygusal Öğrenme (SEL) Programları

Sosyal-duygusal öğrenme, öğrencilerin duygusal farkındalıklarını ve sosyal becerilerini geliştirerek, disiplin sorunlarını önlemeyi amaçlayan pedagojik bir yaklaşımdır. Durlak ve arkadaşlarının (2011) meta-analizine göre, SEL programları uygulandığında öğrencilerin duygusal becerileri artmakta, akademik başarıları yükselmekte ve disiplin sorunları azalmaktadır.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• SEL programlarını sadece sınıf içinde değil, okulun her alanına entegre etmek. Örneğin, öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik okul çapında projeler, grup etkinlikleri ve sosyal sorumluluk projeleri düzenlemek.

• SEL programlarını öğretmen eğitimi ile güçlendirmek, öğretmenlerin bu programları sınıf içinde aktif olarak kullanmasını sağlamak ve düzenli geribildirimlerle bu programların etkinliğini izlemek.

• Öğrencilerin duygu düzenleme, stresle başa çıkma ve empati gibi sosyal-duygusal becerilerini destekleyecek bireysel rehberlik hizmetleri sunmak.
  

Veri Temelli Disiplin Yönetimi

Veri temelli disiplin yönetimi, okul müdür yardımcılarının disiplin olaylarının kökenine inmesine ve bu olayları önleyici stratejiler geliştirmesine olanak tanır. Bu strateji, disiplin olaylarını analiz ederek sorunların tekrar etmemesi için çözümler geliştirmeye dayalıdır.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• Disiplin olaylarını yalnızca kaydetmek değil, aynı zamanda analiz etmek için gelişmiş veri izleme ve analiz sistemlerini kullanmak. Örneğin, hangi zaman dilimlerinde ve hangi ortamlarda disiplin sorunlarının arttığını belirleyerek stratejik çözümler geliştirmek.
• Her dönem sonunda disiplin verileriyle ilgili detaylı raporlar hazırlamak ve bu raporları öğretmenlerle, rehberlik servisleriyle ve velilerle paylaşarak ortak çözüm önerileri geliştirmek.
• Disiplin olaylarına yönelik erken uyarı sistemleri kurmak. Bu sistemler, öğrencilerin davranışsal değişikliklerini izleyerek olası sorunların önceden fark edilmesini sağlar.

Ebeveyn ve Öğretmen İşbirliği

Disiplin yönetiminde ebeveyn ve öğretmen işbirliği, öğrencilerin davranışlarının iyileştirilmesinde kilit bir faktördür. Disiplin sorunlarının çoğu, sadece okul içinde değil, evdeki durumlarla da bağlantılı olabilir. Bu nedenle, müdür yardımcıları, ebeveynlerle düzenli iletişim ve işbirliği içinde olmalıdır.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• Disiplin sorunları hakkında ebeveynlerle düzenli toplantılar yapmak ve bu toplantılarda öğrenci gelişimine yönelik somut öneriler sunmak. Velilere yönelik rehberlik seminerleri düzenlemek, evdeki disiplin uygulamalarıyla okul disiplin politikasını paralel hale getirmek.
• Öğretmenlerle düzenli olarak disiplin sorunlarının ele alındığı toplantılar yapmak. Bu toplantılarda, öğrenci davranışlarının iyileştirilmesine yönelik proaktif stratejiler geliştirmek.
• Ebeveynlerin disiplin süreçlerine dahil edilmesi amacıyla evde uygulayabilecekleri stratejiler sunmak ve bu stratejilerin etkinliğini izlemek.

Okul Psikolojik Danışmanları ve Rehberlik Servisleri ile Çalışma

Rehberlik ve psikolojik danışmanlık, öğrencilerin sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için kritik bir destektir. Disiplin olaylarının çoğu, öğrencilerin duygusal ya da sosyal sorunlarından kaynaklanabilir. Bu nedenle, müdür yardımcılarının rehber öğretmenlerle işbirliği içinde olması, disiplin sorunlarının önlenmesine katkı sağlar.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• Sorun yaşayan öğrenciler için bireysel rehberlik ve destek programları sunmak. Ayrıca, bu programların sonuçlarını takip ederek disiplin yönetiminde kullanılan yöntemlerin etkinliğini değerlendirmek.

• Rehber öğretmenlerle her ay düzenli olarak disiplin vakalarını değerlendirmek ve bu vakaların çözümü için yeni stratejiler geliştirmek.

• Psikososyal destek programlarını okul genelinde yaygınlaştırmak ve bu programları öğrencilere ve öğretmenlere tanıtmak.

Okul Kültürüne ve Eğitim Öğretim Sürecine Olumlu Katkılar

1. Güvenli ve Destekleyici Öğrenme Ortamı

Disiplinin önleyici yönetimi, öğrencilerin kendilerini güvende hissettikleri bir öğrenme ortamı yaratır. Öğrenciler güven içinde olduklarında, akademik başarıları ve sosyal gelişimleri de artar. Güvenli ve destekleyici bir okul kültürü, öğrencilerin disipline uyumlarını artırır ve problem davranışların azalmasına katkı sağlar.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• Okul genelinde öğrencilere yönelik güvenli alanlar oluşturmak, öğrencilerin kendilerini ifade edebilecekleri destekleyici ortamlar yaratmak.
• Öğrencilerin güvenli ve rahat hissettikleri öğrenme alanları oluşturmak için fiziksel ortam düzenlemeleri yapmak. Bu kapsamda, öğrenci geribildirimleriyle öğrenme ortamlarını sürekli iyileştirmek.

2. Adalet ve Tutarlılık İlkesi

Disiplin politikalarının adil ve tutarlı bir şekilde uygulanması, öğrenciler ve öğretmenler arasındaki güveni güçlendirir. Adalet ve tutarlılık, öğrenci motivasyonunu artırır ve okulun disiplin politikalarına olan bağlılığı pekiştirir.

Genişletilmiş Aksiyon Adımları:

• Tüm öğrencilere eşit uygulanan disiplin politikaları geliştirmek ve bu politikaların uygulanmasında şeffaf olmak.
• Disiplin süreçlerine ilişkin öğrenci ve velilere düzenli bilgilendirme toplantıları düzenleyerek, sürecin adil ve tutarlı olduğuna dair güven sağlamak.

Okul müdür yardımcıları, disiplin yönetiminde proaktif ve önleyici bir yaklaşımla okul kültürüne büyük katkıda bulunabilir. Pozitif davranış yönetimi, sosyal-duygusal öğrenme programları ve veri temelli disiplin stratejileri gibi yöntemlerle disiplin sorunlarını önlemek mümkündür. Öğrencilerin olumlu davranışlarını teşvik eden, sosyal-duygusal becerilerini geliştiren ve disiplin olaylarını sistematik olarak izleyen bir disiplin yönetimi, okulların uzun vadeli başarılarında kritik bir rol oynayacaktır. Ayrıca, öğretmenler, veliler ve rehberlik servisleriyle etkili bir işbirliği sağlanarak, disiplin yönetimi daha güçlü hale getirilebilir.

İlhami Serdar KARAMAN – 07.11.2024

x.com/iskaraman

• Balcı, A. (2007), Etkili Okul ve Okul Geliştirme. Pegem A Yayıncılık.
• Başar, H. (2003), Sınıf Yönetimi. Pegem A Yayıncılık.
• Demirtaş, H. (2018), Okul Yöneticiliği ve Liderlik: Teori ve Uygulama. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şişman, M. (2002), Eğitimde Mükemmellik Arayışı: Eğitimde Kalite ve Başarı Üzerine. Pegem A Yayıncılık.
• Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. (2011), The impact of enhancing students’ social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Development, 82(1), 405-432.
• Horner, R. H., & Sugai, G. (2005), School-wide positive behavior support: An emerging initiative. Journal of Positive Behavior Interventions, 7(1), 5-19.
• Osher, D., Bear, G. G., Sprague, J. R., & Doyle, W. (2010), How can we improve school discipline?, Educational Researcher, 39(1), 48-58.